Rejony umocnione tworzono tam, gdzie armia sowiecka musiała, dysponując ograniczonymi siłami (bo jej siły główne były skierowane przeciwko Zachodowi) rozwiązać problem obrony w terenie gdzie nie można było się cofać (rejon Władywostoku), strategicznych linii komunikacyjnych (kolei transsyberyjskiej, Zabajkale) lub na drugorzędnych kierunkach, ale broniących podejść do obszarów o dużym znaczeniu gospodarczym (Zakaukazie - tereny roponośne).
Według rosyjskiej definicji, wojska rejonów umocnionych są formacją przeznaczoną do prowadzenia, samodzielnie lub we współdziałaniu z wojskami operacyjnymi, długotrwałej, wytrwałej obrony ważnych odcinków granicy państwowej lub poszczególnych ważnych rejonów (terytoriów), przygotowanych jako rejony ufortyfikowane (dziesiątki kilometrów złożonych obiektów inżynieryjnych, różnorodnych zapór, kierowanych i niekierowanych pól minowych), to jest przygotowanych pod względem inżynieryjnym.
 |
| Czołgowy punkt ogniowy na bazie czołgu IS-2 przy trasie Władywostok - Chabarowsk. Pozycja 12 kczpo 1 RU. |
W końcu 1969 roku, po incydentach na granicy chińsko-rosyjskiej, w obliczu groźby wojny z Chinami, dla obrony podejść do Władywostoku od strony lądu, w składzie Floty Oceanu Spokojnego utworzono Władywostocki Rejon Obronny. Organizacyjnie rejon podzielony był na 2 sektory: południowy - zabezpieczający obronę od strony morza (w jego skład wchodziły okręty i 6 brzegowych baterii artylerii) i północny - podstawowy w systemie obrony - broniący podejść od strony lądu. Sektor północny obejmował teren o szerokości ok. 50 km od frontu i 30 km w głębi. Na początku lat 1970 przystąpiono tam do formowania Rejonu Umocnionego nr 1.
Jego dowództwu na początku lat 1980 podlegało:
- 5 samodzielnych batalionów karabinów maszynowych i artylerii (budowano je żmudnie - do 1982 roku były to tylko kompanie km),
- 3 samodzielne dywizjony artylerii, po 6 baterii w każdym (!),
- kompania czołgowych punktów ogniowych (wkopane w ziemię i połączone z betonowymi schronami czołgi starszych typów),
- pododdział elektrycznych zapór inżynieryjnych (rodzaj zapory małowidocznej podłączonej do wysokiego napięcia).
W okresie zagrożenia, przewidywano przeformowanie wszystkich pododdziałów szkolnych i budowlanych floty, w morskie bataliony i pułki strzelców. W tym celu na składach przechowywano niezbędne uzbrojenie i sprzęt wojskowy. Systematycznie prowadzono ćwiczenia WRO. Rozgrywano warianty operacyjnego wypełnienia 1 Rejonu Umocnionego zarówno oddziałami 55 Dywizji Piechoty Morskiej, jak i morskimi pułkami strzelców.
Były to wyłącznie siły lądowe Folty Oceanu Spokojnego. Oprócz nich, na pograniczu z Chinami w spornym rejonie, znajdowało się 7 dywizji pancernych, 34 zmechanizowane i 1 powietrznodesantowa. Po stronie chińskiej w rejonie stało 70 dywizji, w tym 12 pancernych.
Rejon został rozformowany w 1994 roku, po podpisaniu w 1991 roku układu kończącego spory terytorialne pomiędzy Rosją a Chinami i zwrocie przez Rosję wyspy Damanskij na rzece Ussuri Chinom.
Od 1972 roku w pobliżu wsi Ugolnaja istniał 85 RU Floty Oceanu Spokojnego (w niepełnym składzie - ok. 500 żołnierzy). Jego żołnierze nosili umundurowanie piechoty morskiej (z tego powodu czasami w piśmiennictwie omyłkowo jednostkę nazywa się 85 Pułkiem PM). Jego trzon tworzyło 5 batalionów: 2 bataliony zmotoryzowane na BTR-60, 1 batalion czołgów (T-54) oraz 2 bataliony karabinów maszynowych i artylerii (mieli w nich samobieżne haubice 152 mm), nie licząc innych samodzielnych kompanii i plutonów.
 |
| Schemat stanowiska wieży czołgowej - rzut z boku. |
W 1964 roku, chiński premier zgłosił otwarcie pretensje terytorialne wobec ZSSR. Zmusiło to Rosję do doprowadzenia do odpowiedniego stanu istniejące RU i budowy nowych. W marcu 1966 roku, dla obrony linii kolejowych w Zabajkalu, przystąpiono do formowania 97 RU (sztab we wsi Biliutyj, na płd-wschód od Czity), i 114 RU (w. Szczerłowa Gora). W skład każdego z nich wchodziło po:
- 3 bataliony zmotoryzowane (każdy po 4 kompanie),
- 4 bataliony czołgów (w każdym po 4 kompanie) z czołgami T-34-85, IS-2, IS-3, IS-4, T-54, T-55, OT-55 (był to czołg T-54B z miotaczem ognia w miejsce sprzężonego z armatą km a w kadłubie miał kursowy km), w późniejszych latach używano też czołgów T-62 i T-72,
- 2 samodzielne bataliony karabinów maszynowych i artylerii (bataliony te składały się z 6 kompanii, z czego 2 czołgowych liczących po 10 TO-55 i IS-4 - wycofano je dopiero w 1997 roku),
- dywizjonie ppanc (18 armat 85 mm),
- baterii artylerii rakietowej (4 BM-13)
- kompanie: saperów, łączności, remontowa.
Mocą uzbrojenia taki rejon umocniony niewiele ustępował zwykłej dywizji strzelców zmotoryzowanych (miał około 230 czołgów) a w stanach osobowych był równy brygadzie strzelców zmotoryzowanych.
 |
| Schemat czołgowego punktu ogniowego - rzut z boku. |
Inne RU miały nieco inną organizację, bardziej podobną do pułku strzelców zmotoryzowanych. W ich skład wchodziło 3-4 bataliony karabinów maszynowych i artylerii, batalion czołgów, k.saperów, pl (lub kompania) łączności.
Rejony umocnione znajdowały się na Zakaukaziu (numery 6-9), w Zabajkalu, ale przede wszystkim na Dalekim Wschodzie, w końcu lat 1980 było ich 10. W późniejszym czasie niektóre zostały przeformowana w w pułki karabinów maszynowych i artylerii (pkmia) a po normalizacji stosunków z Chinami, w latach 1990 rozformowane. Jednak niektóre przetrwały dłużej, na przykład 13,15, 17 i 20 RU zostały rozformowane w 2007 roku. Na Dalekim Wschodzie Rosja nadal utrzymuje 18 Dywizję Karabinów Maszynowych i Artylerii w składzie 2 pułków kmia broniącą Wysp Kurylskich zagarniętych Japonii w ostatniej fazie wojny i formuje nowe jednostki (planuje się utworzyć 2 nowe jednostki na jeszcze 2 wyspach kurylskich).
Informacja o rejonach umocnionych w połowie lat 1980 - początku 1990:
- 1 RU Floty OS, sformowany 8.12.1977, rozformowany 1.12.1994 roku.
- 2 Chabarowski RU, zn. na wyspach, w miejscu gdzie wpadała Ussuri do Amuru (43KA).
- 3 RU - Ust-Sungaryjski, dyslokowny we wsi Leninskoje Żydowskiego OA (43KA).
- 4 RU w m. Kraskino (5A).
- 5 RU w m. Popowka (5A), miał 2 bkmia.
- 6 RU - Gruzja (48 i 54 bkmia), 31KA.
- 7 RU - Armenia (69 i 78 bkmia), 7A.
- 8 RU - Gruzja,
- 9 RU - Armenia (1555 i 1581 bkmia).
- 13 RU w Pogranicznym (5A) miał 9 bkmia, powstał w 1998, w 2007 rozformowany.
- 14 RU (w. Szczerłowa Góra, 36 A, sztab armii - m. Borzja), istniał w 1988 roku. Prawdop. utworzony wiosną 1966 roku jako 114 RU).
.- 15 RU w Nowo-Georgijewce (5A). Dołączony w 1998, do 2007 rozformowany.
- 16 RU (Dauria (36 A), istniał w 1988 roku.
- 17 RU, Dalniereczeńsk (wcześniej m. Iman) - istniał w latach 1985-1991.W 2007 rozformowany. Składał się z 3 bkmia, bcz, dar, pododdziałów zabezp.
- 18 RU - W jego skład wchodził 960 batalion czołgowych punktów ogniowych.
- 19 RU (w. Biliutyj, 36 A). Istniał w 1988 roku. Prawdop. sformowany wiosną 1966 jako 97 RU.
- 20 RU (w. Barabaszcz, rejon Chasan, 5A). Od 11.12.89 - 250 Pułk KMiA. W 2007 rozformowany. W połowie lat 1980 miał w swoim składzie: 3 bkmia, bzmot, bcz, dar, bppanc (100 mm armat), kinż-sap, i inne pododziały bojowego, tyłowego i technicznego zabezpieczenia.
- 84 RU FOS, w. Ugłowoj.
- 85 RU FOS, w. Ugolnaja.
Jak widzimy, rejony umocnione, przed utworzeniem dywizji kmia, wchodziły w skład poszczególnych armii lub korpusów (z wyjątkiem tych podległych FOS).
W tym miejscu podkreślić należy wzorowe podejście sowieckiego a potem rosyjskiego ministerstwa obrony do budowy struktur piechoty. Nigdy nie tworzono piechoty bez organicznych pododdziałów artylerii. Cóż bowiem z tego że piechota ma karabiny maszynowe, miny itd, kiedy może zostać unicestwiona nie widząc nawet przeciwnika, przez jego artylerię? Żeby utrzymać broniony odcinek, musi mieć swoją własną artylerię która by kontrowała ogień artylerii przeciwnika. Jak to rosyjskie podejście ma się do pomysłu lekkich "partyzanckich") formacji OT, lansowanych ostatnio przez polski MON? Takie lekkie formacje samodzielnie nie będą w stanie niczego obronić, mogą tylko prowadzić działania (wspólnie z policją i ŻW) przeciw małym grupom dywersyjno-rozpoznawczym oraz chronić niektóre obiekty jako jednostki wartownicze.
 |
| Schemat punktu ogniowego - rzut z góry. |
Rejony umocnione miały różną strukturę, niektóre były bardzo liczne, na przykład 13 RU miał aż 9 batalionów km i artylerii. W niektórych była bateria a w niektórych dywizjon artylerii rakietowej. 18 RU miał w swoim składzie batalion czołgowych punktów ogniowych. Jako czołgowe punkty ogniowe wykorzystywano czołgi starszych typów wycofywane z jednostek pierwszoliniowych, które jednak można było nadal wykorzystać pomimo braku niektórych części i podzespołów, które były jednak niepotrzebne na nieruchomej pozycji, jak sprawny układ napędowy czy stabilizacja armaty.
W późniejszym czasie rejony umocnione przeformowano w pułki karabinów maszynowych i artylerii, które połączono w dywizje kmia. Między innymi 13 RU - ze sztabem w m. Pogranicznyj przeformowano w 105 PKMiA), 15 RU - Nowo-Georgijewka w 114 PKMiA, Struktura pułków prawdopodobnie odpowiadała strukturze rejonów umocnionych, przykładowo 363 Pułk KMiA 122 Dywizji KMiA, miał sztab w m. Krasnokamieńsk w obwodzie Czyta. Skład tego pułku przedstawiał się następujaco:
- k. łaczności,
- batalion czołgów (31 T-72),
- batalion kmia,
- 6 batalionów nieruchomych czołgowych punktów ogniowych (oprócz nczpo, w każdym batalionie była 1 kcz),
- dywizjon artyl. rakietowej,
- dywizjon przeciwlotniczy (Szyłka, Strzała-1, do ok. 1992 roku w miejsce Szyłek były S-60),
- kinż-sap (oprócz pl maszyn ziemnych był tam też pluton budowy umocnień, pluton inż-sap, pluton elektrorozgraniczenia (z 20 km zagród drutu kolczastego pod napięciem),
- kompanie: rozpoznawcza, rem, chem, zaop,
- punk med.
Pułk bronił około 110 km granicy (rozwinięty mobilizacyjnie liczył do 6 tysięcy żołnierzy i miał więcej czołgów niż zwykły pułk zmotoryzowany).
Struktura batalionów km i artylerii była w zasadzie jednakowa. Batalion miał 2 kompanie km, 1 kompanię strzelców zmotoryzowanych i baterię moździerzy. Oprócz tego, w zależności od rejonu obrony i zadań, w bkmia mogła znajdować się kompania czołgowych punktów ogniowych, 2-3 artyleryjskie półkaponiery, i pluton przeciwlotniczy uzbrojony w karabiny ZPU-2.
Batalion taki był zdecydowanie poważną strukturą, posiadającą w swoim składzie 20-22 luf artylerii ok. 300 dobrze uzbrojonych i ukrytych w ufortyfikowanych pozycjach strzeleckich żołnierzy piechoty. Szerokość odcinka obrony batalionu w rejonie Zabajkalska wynosiła około 20 km.
Kompanie karabinów maszynowych batalionu, miały w swoim składzie po 3 plutony km. Głównym uzbrojeniem plutonu było 6 karabinów PK i PKS. Oprócz tego, w każdym plutonie był jeden wielkokalibrowy karabin NSW 12,7 mm, 1 granatnik automatyczny AGS-17 i granatnik ppanc SPG-9. W niektórych plutonach mogło być po 2 wkm NSW, 2 AGS-17, 2 SPG-9 i 4 PKM, tak było w 150 batalionie kmia 363 Pułku KMiA 122 Dywizji KMiA w latach 1995-97.
 |
| Instrukcja dla załogi nieruchomego czołgowego punktu ogniowego. Ostatnie zdanie brzmi: "Wycofania nie przewiduje się!" |
Kompanie zmotoryzowane miały klasyczny trzyplutonowy skład na samochodach Gaz-66. Zdarzały się też bataliony km i artylerii z kompanią czołgów, jak wspomniany 150 bkmia który miał 10 czołgów T-72 (do 1992 roku T-62) i, nieco wcześniej w 803 bkmia, w skład którego wchodziła kompania czołgów uzbrojona w 10 czołgów OT-55. Oprócz tego budowano pozycje plutonów wież czołgowych. Każda pozycja miała stanowiska dla 6 wież czołgowych. 150 bkmia miał kompanię 30 nieruchomych czołgowych punktów ogniowych (5 plutonów po 6 punktów),złożonych głównie z czołgów T-54. Były to czołgi wkopane w ziemię, (wystawała tylko wieża) pod którymi były 2 piętrowe bunkry z pomieszczeniami do wypoczynku, mag. amunicji itd, wychodziło się z nich opancerzonymi drzwiami do okopów a do czołgu wchodziło się włazem dennym). Wokół nczpo rozciągnięta była niska zapora z drutu kolczastego i zapora małowidoczna (bardzo cienki wytrzymały drut stalowy który zaplątywał się w nogi) w promieniu 30-40 metrów - żeby na odległość rzutu granatem trudno było podejść. W czasie wojny teren dodatkowo minowano minami PMN i POMZ-2 a także minami sygnałowym w przejściach w zagrodach.
Tu można przypomnieć że, kiedy w latach 1980 Polska musiała pozbyć się lub zagospodarować nadwyżkę czołgów w ramach traktatu o redukcji zbrojeń konwencjonalnych CFE-1, w Wojskowym Przeglądzie Technicznym ukazał się artykuł opisujący szczegółowo propozycję zagospodarowania części wież czołgów T-55 (było ich kilka tysięcy) jako przewoźnych punktów ogniowych, umieszczonych na stelażu z niezbędnym wyposażeniem, otoczonym elastyczną kurtyną który miał być wkopywany w ziemię.
Takie wieże mogły być przechowywane na składach i w razie potrzeby przewożone i rozstawiane w rejonach umocnionych organizowanych w zależności od kierunku i stopnia zagrożenia. Podobna propozycja dotyczyła wież transporterów SKOT z karabinami 14,5 mm które w dużej liczbie zostały po prostu zezłomowane. Niestety nikt z rządzących nie był wówczas zainteresowany takimi rozwiązaniami. Brak wyobraźni a może celowa destrukcja, to pytanie już tylko do historyków. Czy dzisiejsi politycy okażą się mądrzejsi? Wątpliwe, sądząc po tym co się obserwuje w MON. Według najnowszych informacji, wojska OT mają być uzbrojone tylko w "lekką, przenośną broń, podobnie jak wojska specjalne". Nie pozwoli to im prowadzić "długotrwałej i upartej obrony" a jedynie prowadzić nierówną walkę partyzancką na terenach okupowanych przez nieprzyjaciela. Pozwoli za to politykom, mydlić oczy społeczeństwu że coś się zrobiło.
W latach 1989-90 w dalekowschodnim i zabajkalskim okręgach wojskowych, na bazie dywizji zmotoryzowanych, sformowano 7 dywizji karabinów maszynowych i artylerii oraz jedną (18 DKMiA) na bazie samodzielnych jednostek.
Istniały następujące dywizje kmia:
- 18 DKMiA - wyspy Iturup i Kunaszyr (obecnie w rozbudowie).
- 122 DKMiA - 36 Armia, Zabajkalski OW, Bilityj, obw. Czyta.
- 126 DKMiA - 43 KA, Dalekowschodni OW, Birobidżan, Żydowski OA, Karaj Chabarowski.
- 127 DKMiA - 5A, DOW, Sergiejewka, Kraj Nadmorski.
- 128 DKMiA - 43 KA, DOW, Babstowo, Żydowski OA, Kraj Chabarowski.
- 129 DKMiA - 5A, DOW, Barabasz, Kraj Nadmorski.
- 130 DKMiA - 15A, DOW, Lesozawodsk, Kraj Nadmorski.
- 131 DKMiA - 36A, Zabajkalski OW, Sretiensk, Obwód Czyta.
Większość dkmia została rozformowana lub przeformowana ponownie w dywizje bądź brygady strzelców do 2009 roku (z wyjątkiem 18 DKMiA ze sztabem na wyspie Iturup).
Przykładowo 122 Dywizja KMiA powstała na bazie122 Dywizji Strzelców Zmotoryzowanych, składała się z pułku kmia, pułku zmot, pułku czołgów, pułku artylerii (hs 152 mm), dywizjonu rakiet plot (Kub), dywizjonu ppanc (armaty MT-12), binż-sap, bchem, bł, pododdziały tyłowe. W 2001 roku dywizja została przeformowana ponownie w dywizję strzelców zmotoryzowanych i przeniesiona do Kraju Ałtajskiego.
Rejony umocnione mają długą historię w Rosji sowieckiej. Przed 2 Wojną Światową, były budowane w pobliżu zachodnich granic ZSSR, jednak na rozkaz Stalina zostały zlikwidowane ponieważ Armia Czerwona przygotowywała się do podboju Europy a nie do obrony Rosji. Tam gdzie Rosjanie obawiali się uderzenia przeważających sił wroga, tam budowali rejony umocnione. Tam gdzie przeciwnik był stosunkowo słabszy, Rosjanie szykowali armię do uderzenia.
Z perspektywy historii widać, że Rosja chętnie korzysta ze słabości swoich sąsiadów i zagarnia ich ziemie, nawet niewielkie skrawki. Potem, kiedy sąsiad okrzepnie, Rosja umacnia się na zagarniętych terenach, kiedy trzeba budując fortyfikacje. Jeśli sąsiad jest wystarczająco silny i stanowczy, Rosja przystępuje do negocjacji, które mogą trwać latami. Kiedy zdecyduje się oddać sporny teren, może nawet demonstracyjnie zwiększyć liczebność swoich sił w rejonie konfliktu, żeby wzmocnić swoją kartę przetargową. Tak było w przypadku Chin, tak może być i z Japonią. Być może tak jest dziś również z Ukrainą, gdzie Rosja, przed spotkaniem G-20, wykonuje bardzo dziwne ruchy w 3 okręgach wojskowych, chociaż nic nie wskazuje na to że jest gotowa rozpocząć dużą wojnę.
Podsumowując, tworzenie rejonów umocnionych jest nadal skuteczną formą przygotowania obrony. Jednostki forteczne mogą bronić rejonów o szerokości 2-4 i więcej razy większej od zwykłej piechoty zmechanizowanej. Są przy tym znacznie bardziej odporne. Pozwalają efektywnie wykorzystywać uzbrojenie starszego typu, wycofane z linii, częściowo niesprawne, pozbawione zapasu części zamiennych, przy mniejszej liczbie żołnierzy. Wymagają jednak wsparcia artylerii i czasu na inżynieryjne przygotowanie terenu, w tym rozbudowę fortyfikacyjną (jednak użycie szybkoschnących nowoczesnych betonów, prefabrykatów i kontenerowych schronów może ten czas skrócić). W warunkach Polski należałoby przewidywać budowę takich rejonów na podejściach do Warszawy, Elbląga, Suwałk. Jeżeli Rosja była gotowa bronić ukradzionych ziem w tak przemyślany sposób, dlaczego w Polsce nikt nie czyni podobnych wysiłków, by przygotować obronę ziem rdzennie polskich?
Wykorzystano materiały W. Iwanowicza, broszury nt. umocnień wokół Władywostoku, wspomnienia d-cy 20 RU E.M.Wierchowina i inne publikowane na forum ryadovoy.ru .
Ostatnia edycja 29.08.2016.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz