Wojska lądowe Rosji

Wojska Lądowe Rosji w 2013 roku liczyły około 400 tys. żołnierzy podzielonych na armie, korpus, dywizje, brygady i samodzielne oddziały. Razem z oddziałami i związkami taktycznymi i operacyjnymi sił powietrznych i marynarki wojennej wchodziły w skład wszystkich 4 okręgów wojskowych (dowództw operacyjno-strategicznych): Zachodniego, Południowego, Centralnego i Wschodniego.  Okręgi wojskowe są dowództwami operacyjno-strategicznymi poszczególnych teatrów działań wojennych i podlegają im wojska wszystkich rodzajów sił zbrojnych (lądowe, siły powietrzne i marynarka) i rodzajów wojsk (z wyjątkiem Strategicznych Wojsk Rakietowych i Wojsk Powietrzno-desantowych) stacjonujących w danym okręgu. Związki taktyczne i operacyjne wojsk lądowych wchodzą także w skład flot.

 W 2013 roku rosyjskie wojska lądowe składały się z 10 armii i 1 korpusu armijnego oraz samodzielnych jednostek. Uwaga! W 2014 roku liczba czynnych armii wzrosła do 11 - sformowano nową, 1 Armię Pancerną w Zachodnim Okręgu Wojskowym oraz 4 dowództwa armii rezerwowych w każdym okręgu na czas wojny. W późniejszym czasie utworzono też nowe korpusy armijne w Kaliningradzie i na Krymie. W 2017 roku sformowano dowództwo 8 Armii wraz z podległymi jednostkami w Południowym Okręgu Wojskowym. Liczba czynnych armii w wojskach lądowych wzrosła tym samym do 12.

Dyslokacja i skład armii

Grafika pochodzi z wczesnego okresu reformy sił zbrojnych Rosji dlatego armie oznaczone są jako korpusy. Później część założeń uległa zmianie. 67 Armia nie zmaterializowała się na Kaukazie, na Sachalinie, w Kalinigradzie i na Krymie powstały korpusy o charakterze obronnym. Po rozpoczęciu wojny z Ukrainą, sformowano nową, 1 Armię Pancerną a 20 Armię przeniesiono nad granicę z Ukrainą i utworzono nową 8 Armię nad granicą z Ukrainą.

Zachodni Okręg Wojskowy z dowództwem w St. Petersburgu, podlegały mu początkowo 2 a od 2014 roku 3 armie ogólnowojskowe:
- 6 Armia z dowództwem w St. Petersburgu i 20 Armia z dowództwem w m. Mulino Obw. Niżny Nowogród (od 2010 r, wcześniej w Woroneżu).
Na jesieni 2014 roku przeprowadzono zmiany: 20 Armię przeniesiono z powrotem nad granicę z Ukrainą do Woroneża, a w miejscu jej dotychczasowej dyslokacji sformowano nową, 1 Armię Pancerną Gwardii. Oprócz armii, wszystkim okręgom podlegały ze składu wojsk lądowych samodzielne brygady rodzajów wojsk oraz składy, arsenały i bazy przechowywania i remontu techniki wojskowej które w krótkim czasie rzędu kilku dni mogą stać się regularnymi brygadami i dywizjami.

Południowy Okręg Wojskowy z dowództwem w Rostowie nad Donem miał też początkowo 2 a potem 3 armie ogólnowojskowe. Były to 49 Armia z dowództwem w Stawropolu i 58 Armia z dowództwem we Władykaukazie. W 2017 roku sformowano 8 Armię z dowództwem w Nowoczerkasku. Jej zadaniem było zabezpieczenie kierunku ukraińskiego. W jej skład weszła sformowana w 2016 roku 150 Dywizja Zmotoryzowana oraz brygady ogólnowojskowe i rodzajów wojsk. Tym samym liczba czynnych armii w POW wzrosła do 3.

Centralny Okręg Wojskowy położony był na dwóch kontynentach. Dowództwo w Jekaterynburgu. Miał 2 armie ogólnowojskowe:
- 2 Armia z dowództwem w Samarze (europejska część Rosji), 41 Armia z dowództwem w Nowosybirsku.
[W 2016 roku sformowano w obwodzie czelabińskim w Centralnym OW 90 Dywizję Pancerną]

Wschodni Okręg Wojskowy, z d-twem w Chabarowsku miał 4 armie ogólnowojskowe:
- 5 Armia z d-twem w Ussuryjsku, 29 Armia z d-twem w Czycie, 35 Armia z d-twem w Białogorsku i 36 Armia z d-twem w Ułan-Ude. Ponadto na Sachalinie znajdowało się dowództwo 68 Korpusu Armijnego przeznaczonego do obrony Sachalinu i wysp Kurylskich.

Wojska Centralnego Okręgu Wojskowego można traktować jako odwód mogący szybko wzmocnić pozostałe kierunki strategiczne, jednak, w razie potrzeby, dowództwo w Moskwie może każdą armię z dowolnego okręgu wojskowego przerzucić na dowolny inny kierunek strategiczny. Pozwala to utworzyć na dowolnym kierunku front złożony z kilku armii.

 Za najważniejszy uważano Zachodni Okręg Wojskowy, graniczący z NATO, w związku z tym właśnie do Zachodniego Okręgu Wojskowego trafiały najnowocześniejsze typy uzbrojenia i sprzętu wojskowego.

Struktura poszczególnych armii była brygadowa lub dywizyjno-brygadowa, z samodzielnymi brygadami ogólnowojskowymi i brygadami specjalistycznymi (rodzajów wojsk).
Przykładowo, 20 Armii Gwardii z d-twem w Mulino, w ostatnich latach zawsze uczestniczącej we wspólnych manewrach z Białorusią, podlegały jednostki dyslokowane w obwodach Riazańskim, Tulskim, Smoleńskim, i Moskiewskim, miedzy innymi:
4 "Kantemirowska" Dywizja Pancerna w Naro-Fomińsku (ok. 50 km na zachód od Moskwy),
2 "Tamańska" Dywizja Zmotoryzowana w Kalinińcu w Rejonie Naro-Fomińskim,
6 "Częstochowska" Brygada Pancerna w Mulino,
9 "Wiślańska" Brygada Zmotoryzowana w Niżnym Nowgorodzie,
9 Brygada Dowodzenia w m. Mulino,
288 "Warszawsko-Brandenbuska" Brygada Artylerii w Mulino,
448 Brygada Rakiet operacyjno-taktycznych w Kursku.
Po rozpoczęciu wojny z Ukrainą, dowództwo 20 Armii przeniesiono do Woroneża i podporządkowano mu nowe jednostki, a jednostki dotychczas podporządkowane 20 Armii, podporządkowano nowej, 1 Armii Pancernej.

Dowództwom strategicznym podlegały też floty poszczególnych oceanów i mórz, armie sił powietrzno-kosmicznych, brygady wojsk powietrznodesantowych (do czasu podporządkowania ich Dowództwu Wojsk Powietrznodesantowych), brygady specnazu i grupy wojsk wydzielone do służby poza granicami Rosji.

Na spornych lub oderwanych terytoriach zaczęto tworzyć podległe flotom korpusy armijne o strukturze brygadowej. Na Sachalinie znajduje się 68 Korpus. Flota Bałtycka otrzymała 11 Korpus z dowództwem w Kaliningradzie który zebrał wszystkie jednostki lądowe. Również na okupowanym Krymie w 2016 roku utworzono 22 Korpus Armijny Floty Czarnomorskiej. Korpusom podlegają brygady i pułki ogólnowojskowe, obrony wybrzeża i desantowe.

 Ponadto w skład każdej armii wchodziły jednostki wsparcia i zabezpieczenia operacji takie jak: brygada artylerii, brygada artylerii rakietowej, brygada rakiet taktyczno-operacyjnych, brygada rakiet przeciwlotniczych, brygada rozpoznawcza (są w trakcie formowania), brygada dowodzenia, brygada łączności, brygada rozpoznania elektronicznego, brygada walki radioelektronicznej, brygady/pułki inżynieryjne/saperów, pułk chemiczny, brygady zabezpieczenia materiałowo-technicznego, samodzielne bataliony logistyczne różnych typów. Każdej armii podlegało średnio 4-6 brygad lub dywizji ogólnowojskowych.

Dowódcy okręgów dysponowali oprócz związków operacyjnych, jednostkami rodzajów wojsk, własnymi brygadami i samodzielnymi pułkami takimi jak samodzielne brygady rakiet, artylerii rakietowej (uzbrojone w wieloprowadnicowe wyrzutnie rakiet Smiercz), samodzielne brygady i dywizjony ciężkiej artylerii (203mm armata dalekonośna Piwonia) i moździerzy 240 mm (Tulipan), brygady przeciwlotnicze (zestawy S-300, Buk), brygady dowodzenia, bataliony łączności tyłów, centra rozpoznania i dowodzenia, brygady rozpoznawcze, brygady radiotechniczne, brygady walki radioelektronicznej, brygady inżynieryjne, pontonowo-mostowe, kolejowo-drogowe, brygady wojsk chemicznych, bazy przechowywania sprzętu, składy, szkoły, szpitale i inne.

Dokładne śledzenie zmian w strukturze wojsk Federacji Rosyjskiej zostało utrudnione z chwilą zamknięcia lub zlikwidowania wiosną 2013 roku, większości niezależnych rosyjskich stron internetowych zajmujących się tą problematyką, kiedy postanowiono przywrócić niektóre dywizje.
Jako pierwsze przywrócono dywizje dyslokowane w pobliżu dużego ośrodka szkolenia poligonowego Wojsk Lądowych w Alabino pod Moskwą, który został zinformatyzowany i zautomatyzowany przez Niemców między innymi w celu testowania nowych struktur.

W dywizjach tych rozwinięto początkowo tylko po 2 pułki, odpowiednio czołgów lub zmechanizowane, jednak pełna struktura nie odbiega zasadniczo od struktur dywizyjnych istniejących przed reformą.

Przykładowo, 4 "Kantemirowska" Dywizja Pancerna składała się w 2009 roku z 3 pułków czołgów, pułku zmechanizowanego, pułku artylerii, pułku przeciwlotniczego, batalionów: przeciwpancernego,  rozpoznawczego, saperów, chemicznego, łączności, zaopatrzenia, remontowego i medycznego.

Struktura 2 "Tamańskiej" Dywizji Zmotoryzowanej różniła się tylko odwrotną proporcją pułków ogólnowojskowych - miała jeden pułk czołgów i 3 pułki zmechanizowane. Również w tej dywizji tylko 2 pułki były rozwinięte.

W 2017 roku Rosjanie poinformowali że w 150 Dywizji Strzelców Zmotoryzowanych z Rostowa nad Donem, wprowadzili odmienną, bardziej uniwersalną strukturę. Składa się ona z 2 pułków czołgów i 2 pułków zmechanizowanych.

Pułki miały strukturę 4 batalionową: pułk czołgów składał się z 3 batalionów czołgów i batalionu zmechanizowanego a pułk zmechanizowany - odwrotnie. W pułku, zamiast 3 dywizjonów artylerii i 2 przeciwlotniczych jak w brygadzie, był tylko jeden dyon artylerii i jeden przeciwlotniczy. Pozostałe dywizjony były w dywizyjnych pułkach artylerii i przeciwlotniczym. Zamiast batalionów rozpoznawczego i saperów jak w brygadach, w pułkach były tylko kompanie. Pułki zachowały jednak kompanie walki radioelektronicznej.

Brygady były bardziej samodzielne pod względem taktycznym od pułków, dysponowały silniejszą artylerią i obroną przeciwlotniczą oraz własnymi batalionami saperów i rozpoznawczym. Istniało kilka typów brygad: pancerne (w ich skład wchodziły 3 bataliony czołgów i 1 batalion zmechanizowany), zmechanizowane typu ciężkiego (1-2 bataliony czołgów i 2-3 bataliony zmechanizowane), zmechanizowane (zmotoryzowane) typu średniego (1 batalion czołgów i 3 bataliony kołowych transporterów opancerzonych BTR lub MTL-B na gąsienicach albo bojowych wozów piechoty), oraz brygady powietrznodesantowe, desantowo-szturmowe i górskie. Zrezygnowano z tworzenia brygad lekkich, wyposażonych w nieudane samochody opancerzone typu "Wołk". Strukturę brygady i batalionu opisano dokładniej tu.

Dyslokacja brygad 

Uwaga. Niektóre brygady ponownie przeformowano w dywizje. Po rozpoczęciu wojny z Ukrainą, część baz sprzętu i Uzbrojenia (BSU) przeformowano z powrotem w brygady. Część brygad zmieniła dyslokację.

W 2011 roku dyslokacja brygad była następująca:

W Zachodnim OW: 3 brygady pancerne i 8 brygad zmechanizowanych, w tym co najmniej 4 typu ciężkiego (wyposażone w czołgi i bojowe wozy piechoty) i 2 typu średniego (wyposażone w czołgi i transportery opancerzone).
 W 2013 roku co najmniej 2 (pancerna i zmechanizowana) brygady zostały przeformowane w dywizje.

W Południowym OW: 10 brygad zmechanizowanych (w tym 6 typu ciężkiego), 2 brygady górskie (ciężkie) i 2 brygady lekkie (pow-des. i górska).

W Centralnym OW: 11 brygad zmechanizowanych (w tym co najmniej 4 typu ciężkiego), 1 brygada pancerna i 1 brygada pow-des.

We Wschodnim OW: 19 brygad zmechanizowanych (w tym co najmniej 10 typu ciężkiego), 1 brygada pancerna i 1 brygada pow-desantowa.

W późniejszym okresie wszystkie brygady powietrzno-desantowe i desantowoszturmowe podporządkowano dowództwu wojsk powietrzno-desantowych, które w Rosji są samodzielnym rodzajem wojsk i nie wchodzą w skład wojsk lądowych a stanowią strategiczny odwód naczelnego dowództwa, w praktyce armię powietrznodesantową.

Razem - 55 brygad cieżkich i średnich w tym 5 pancernych (niektóre zostały przeformowane w dywizje). Część z tych brygad była skadrowana w czasie pokoju jako bazy przechowywania i remontu sprzętu.

Warto zwrócić uwagę że największa liczba dużych jednostek pancernych znajduje się w Zachodnim Okręgu Wojskowym (3 z pięciu) co może sugerować że na tym kierunku Rosja planuje prowadzenie operacji zaczepnych.

 Cechą charakterystyczną wojsk lądowych armii rosyjskiej jest tradycyjnie silne nasycenie artylerią oraz jednostkami działań radioelektronicznych. Już na szczeblu brygady występuje praktycznie pułk artylerii złożony z 2 dywizjonów haubic i dywizjonu wieloprowadnicowych wyrzutni rakiet. Oprócz tego w brygadzie jest dywizjon przeciwpancerny. Na szczeblu Armii są zwykle 3 brygady artylerii różnego typu, od haubic, armatohaubic 203 mm i moździerzy wielkiej mocy (240 mm) po wyrzutnie rakiet operacyjnych o zasięgu 500 km. Jeśli chodzi o pododdziały działań radioelektronicznych to w brygadzie występuje batalion WRE oraz kompania rozpoznania radioelektronicznego w batalionie rozpoznawczym. Na szczeblu armii występuje brygada rozpoznania radioelektronicznego i brygada walki radioelektronicznej. Jest też brygada radiotechniczna zajmująca się rozpoznaniem przestrzeni powietrznej dla własnych wojsk opl. Na wyposażeniu tych jednostek są zestawy zakłóceń łączności oraz specjalnie dedykowane zestawy do zakłócania systemu GPS. Z pewnością miłośnicy sterowanych radiowo bezpilotowców powinni wziąć to pod uwagę (mając w pamięci przypadek przejęcia kontroli nad amerykańskim RQ-170 przez Iran).

Poziom ukompletowania stanów osobowych jednostek jest bardzo wysoki i wynosi 80-95%. W połączeniu z elastyczną strukturą pozwala to przeprowadzać błyskawiczne przegrupowania w celu koncentracji wojsk na wybranych kierunkach lub uderzenia wyprowadzane z głębi operacyjno-strategicznej. Zabezpieczenie manewru strategicznego wojskami jest jednym z zadań licznego lotnictwa strategicznego i specjalnie utrzymywanych w tym celu wojsk kolejowych ciągle wyposażanych w nowy sprzęt w tym składane i pontonowe mosty kolejowe. Dzięki temu wojska lądowe mają zdolność przegrupowania się w krótkim czasie na odległość tysięcy kilometrów. Pokazały to liczne ćwiczenia przeprowadzane w 2013 roku między innymi wielkie manewry we Wschodnim i Centralnym okręgach wojskowych.

Doktryna

Doktryna armii rosyjskiej zakłada użycie broni jądrowej w obronie kraju w sytuacji gdy siły konwencjonalne są niewystarczające. Władze Rosji wyraźnie to sygnalizują. W 2013 roku ćwiczenia w Zachodnim OW połączone były z ćwiczeniami jednostek zajmujących się transportem i ochroną broni jądrowej. We wspólnych rosyjsko-białoruskich manewrach serii "Zapad" ćwiczono uderzenia jądrowe na Warszawę. Można się spodziewać że taktyczna broń jądrowa użyta byłaby przez Rosję w celu powstrzymania reakcji sojuszników z NATO nawet w małym konflikcie.

W prawdopodobnym konflikcie z Polską lub Ukrainą, siły Zachodniego Okręgu Wojskowego mogłyby zostać wzmocnione 1-2 armiami z Centralnego Okręgu Wojskowego i jedną armią z Południowego Okręgu Wojskowego. Łącznie Rosja użyłaby 4-5 armii ogólnowojskowych, elementy armii powietrzno-desantowej oraz armię białoruską. W krytycznej sytuacji, jeśli do wojny wlączyłyby się siły USA, Rosja mogłaby przerzucić dodatkowo 2-3 armie znad granicy z Chinami.

 Uzbrojenie

Rosja, w/g danych z 2011r, posiadała w aktywnej służbie ponad 5380 dział i moździerzy,  1385 wieloprowadnicowych wyrzutni rakiet, 2680 czołgów,  6880 bojowych wozów piechoty i transporterów opancerzonych, 120 wyrzutni rakiet taktycznych i operacyjnych Toczka i Iskander 390 śmigłowców bojowych, 410 śmigłowców transportowych w tym 22 ciężkich. Obecnie te liczby mogą być większe gdyż  napływa nowo zakupowany sprzęt a starego się nie wycofuje.
W bazach przechowywania i remontu sprzętu znajdowały się kolejne dziesiątki tysięcy jednostek uzbrojenia różnych typów.

Plan modernizacji

 Zgodnie z 10 letnim planem modernizacji, do 2015 roku stopień nowoczesności w siłach zbrojnych ma osiągnąć 30% a w 2020 roku - 75%. Rocznie armia ma otrzymywać ponad 120 śmigłowców i około 600 pojazdów pancernych. Prócz dostaw nowego sprzętu przewiduje się modernizację używanego, do 2020 roku objąć ma ona 2500 jednostek. Wskaźnik sprawności sprzętu w 2016 roku w wojskach lądowych osiągnąć ma 85%.

Przykładowo, w 2011 roku ministerstwo obrony kupiło 52 nowe śmigłowce, w tym 10 Mi-28N, 12 Ka-52, 2 Mi-35, 2 Mi-26, 18 Mi-8MTSz. Do 2015 roku liczba nowych śmigłowców bojowych przekroczy 450, wród nich bedzie ponad 300 najnowszych Mi-28N i 175 Ka-52 a starsze Mi-24 jeszcze długo polatają gdyż część z nich niedawno zmodernizowano.

Do 2015 roku ma zostać rozpoczęta produkcja nowego czołgu Armata, bojowego wozu piechoty Kurganiec 25 i transportera kołowego 8x8 Bumerang uzbrojonych w bezzałogowe wieże. Do 2020 roku do wojsk ma trafić ponad 3 tysiące nowych pojazdów pancernych.

Równolegle trwa modernizacja starszego uzbrojenia, na przykład rocznie modernizuje się po kilkaset BWP-2. Podjęto też prace nad modernizacją czołgów T-72B oraz remontuje się czołgi T-80 (które początkowo miały być wycofane do rezerwy).

W ramach unowocześniania armii mają też powstać i już powstają nowe ośrodki szkolenia, tysiące stanowisk treningowych,  nowe miasteczka wojskowe. Postępuje uzawodowienie armii, zwiększa się liczbę żołnierzy kontraktowych. Poprawiają się warunki bytowe żołnierzy. Poziom płac został znacząco podniesiony i dziś nie odbiega wiele od uposażenia żołnierzy w Polsce. Po zwycięskiej kampanii w Gruzji morale żołnierzy znacząco wzrosło.

Wnioski

Można stwierdzić że wojska lądowe Rosji stanowią dziś poważną siłę z którą musi się liczyć każde mocarstwo świata nie wyłączając takich potęg jak USA czy Chiny. Nie jest to jednak już superpotęga taka jak była pod koniec lat 80 XX wieku kiedy w służbie było ponad 60 tysięcy czołgów, 80 tys. wozów piechoty i 40 tys. wyrzutni artyleryjskich. Przy obecnej liczbie uzbrojenia jakie posiadają wojska lądowe Rosji, możliwa jest samodzielna obrona nawet dla takiego kraju jak Polska. Jednak liczbę własnego uzbrojenia i żołnierzy musielibyśmy znacząco zwiększyć. Zastosujmy bardzo prymitywne porównanie. Uwzględniając dopuszczalną przewagę wojsk Rosji w stosunku 1,8 do 1 i konieczność pozostawienia przez nią ok. 30% sił na Dalekim Wschodzie, w centrum i na południu, musielibyśmy posiadać: 2090 dział i moździerzy, 538 wwr, 1042 czołgi, 2675 wozów piechoty i 140 śmigłowców bojowych. Są to liczby zbliżone do limitów jakie mieliśmy w ramach CFE. Oczywiście w obronie większe znaczenie miałyby obronne rodzaje broni, nie podlegających ograniczeniom, takie jak ppk, miny czy rakiety przeciwlotnicze. Można też ostrożnie założyć że wsparłoby nas lotnictwo NATO. Niestety przy zakładanych redukcjach uzbrojenia jakie planuje MON, na przykład zmniejszenie liczby czołgów do około 500 i drastycznej redukcji artylerii z jeszcze niedawno 33 dywizjonów do 23 dziś, szanse na samodzielność obronną oddalają się.


Ostatnia aktualizacja: sierpień 2017.